Σάββατο 10 Ιουλίου 2010

Φιλότης και Νείκος


Η ενότητα των πάντων,
ο κύκλος της ζωής,
η γέννηση, ο θάνατος,
το καλό και το κακό,
η αφθαρσία και η φθορά,
η ακινησία μέσα από την μεταβολή
εναλλαγή
στο Είναι του ενός


Η συναρμογή και η εναντίωση είναι δυο διαφορετικές δυνάμεις, που κυβερνούν και καθορίζουν τα ζωντανά όντα όχι ως ενιαίο φαινόμενο αλλά μέσα σε μια αδιάκοπη εναλλαγή. Ο Εμπεδοκλής τις ονομάζει φιλότης και νείκος, δηλαδή φιλία και διαμάχη, και τις ανάγει σε καθολικές αιτίες κίνησης των έμβιων όντων.

Αυτές οι δύο κινητήριες δυνάμεις δεν είναι ξέχωρες και άσχετες, αλλά συμβρίσκονται μέσα σε κάθε στιγμή ανθρώπινης ή άλλης ζωής, και τείνουν να κυριαρχήσουν στις ρίζες του έμβιου όντος, άγοντας και φέροντας το στη ζωή και στο θάνατο.


Για τον Εμπεδοκλή γένεση και φθορά δεν υπάρχει, αλλά παράλληλα και καθένα από τα όντα γεννιέται, φθείρεται, μεταβάλλεται, και γενικά οι καταστάσεις στο σύμπαν εναλλάσσονται αδιάκοπα. Ως προς την ποιότητα δέχεται διάφορες στοιχειώδεις ουσίες, αγέννητες, άφθαρτες, αμετάβλητες, ¨ριζώματα πάντων¨ όπως τα αποκαλεί. Είναι τέσσερα: πυρ, αιθέρας, νερό και γη, με τα μυθολογικά τους ονόματα Ζεύς, Ήρα, Αιδωνεύς και Νήστις.

Οι τέσσερις ρίζες των θνητών συνίστανται στην προσφορά ζωής (γη) και στην προσφορά θανάτου (αέρας), συνίστανται στην κρυφή φωτιά που σπιθοβολάει ζωή (πύρ) και στο κρυφό δάκρυ ως σημάδι της επίγειας ρευστότητας (ύδωρ). Αυτά τα τέσσερα ριζώματα καταδείχνουν ότι η ζωή έχει τις ρίζες της και στον θάνατο, και είναι σ΄αυτόν εξίσου γερά θεμελιωμένη όσο και στη γη ως φορέας ζωής.

Η φιλότης ενοποιεί τον κόσμο, ενώ το νείκος μετατρέπει την ενότητα σε πολλαπλότητα. Το τέρμα είναι αφενός η τέλεια ένωση και αφετέρου ο τέλειος χωρισμός, μέχρις ότου μετατραπεί η κατάσταση σε μια νέα κίνηση προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Η ζωή του κόσμου είναι κυκλική σε μια ατελεύτητη επανάληψη. Και διαγράφεται ως: 1) η παντελής ένωση, 2) η μετάβαση των στοιχείων στο χωρισμό, 3) ο παντελής χωρισμός των στοιχείων, 4) η επάνοδος στην ενότητά τους.

Την κοσμογονική αρχή από την ανάμειξη όλων των στοιχείων ο Εμπεδοκλής την ονόμασε Σφαίρον. Σε αυτόν δεν υπάρχει κίνηση αλλά κάποια μακάρια ευδαιμονία.


Γιάννη Τζαβάρα: Η ποίηση του Εμπεδοκλή। (Κείμενο – Μετάφραση – Σχόλια), Εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα-Γιάννινα 1988


Εμπεδοκλής, Ενδέκατος Τόμος, Προσωκρατικοοί, Αρχαία Ελληνική Γραμματεία ¨Οι Έλληνες¨ 814, Εκδότης Οδυσσέας Χατζόπουλος, ΚΑΚΤΟΣ

Εμπεδοκλής, περί φύσεως, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου Όψεις / 7

10 σχόλια:

  1. Πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση Εράνισμας. Έχει μήπως σχέση με την ανάγκη μας για αναπαραγωγή; Αντισταθμίζουμε δηλαδή τη δική μας φθορά με τη δημιουργία, τη γέννηση; Ή μήπως δεν πρέπει να το βλέπω ατομικά αλλά στο σύνολο του ανθρώπινου γένους; Με βάζεις σε σκέψεις...καλό αυτό :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αυτό που περιγράφεις μου θυμίζει έντονα τη διαδιασία της αναπαραγωγής. Με την ένωση του ωαρίου και του σπερματοζωαρίου (τέλεια ένωση) και έπειτα με τη διαδικασία της μίτωσης (τέλειος χωρισμός) για τη δημιουργία του ζυγωτού. Μάλλον ο Εμπεδοκλής ήταν μπροστά από την εποχή του γιατί δεν νομίζω να γνώριζε για τη διαδικασία της αναπαραγωγής.
    Τώρα που το σκέφτομαι όλα στη φύση υποστηρίζουν τον κύκλο της ζωής. Για παράδειγμα όταν καεί ένα δάσος σκεφτόμαστε θάνατο, στην πραγματικότητα όμως οι στάχτες αναζωογωνούν το έδαφος και δίνουν γένεση σε άλλα φυτά. Η ζωή έχει τις ρίζες της και στον θάνατο!
    Η Γη κάποτε ήταν ενιαία (Παγγαία) και έπειτα μέσα από κάποιες διαδικασίες διαχωρίστηκε δημιουργώντας τις ηπείρους που γνωρίζουμε σήμερα. Έπειτα από κάποια εκατομμύρια χρόνια θα συγκλίνουν και πάλι για να ξαναδημιουργήσουν την Παγγαία. Ακινησία μέσα από τη μεταβολή!
    Εμπεδοκλή είσαι Θεός!!!
    Φ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Φίλε Νυχτερινέ Ποδηλάτη, η φιλοσοφία του Εμπεδοκλή αναφέρει ότι μια ζωή εκτείνεται πέρα απο τα χρονικά όρια που καθορίζονται απο τη γέννηση και το θάνατο ενός θνητού όντος. Η ζωή προυπάρχει της γέννησης και συνεχίζει μετά το θάνατο.
    Δε μιλάει για μετεμψύχωση, αλλά για την επανένωση των τεσσάρων ριζωμάτων που συγκροτούν κάθε φορά μιαν άλλου είδους ζωή (φυτά, ψάρια, πουλιά...)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. ...και πως είναι δυνατόν να τα σκέφτηκε αυτά πριν 2.500 χρόνια αφού ακόμα και σήμερα αδυνατούμε να τα κατανοήσουμε...και πάλι έχει να κάνει με την άρνηση του ανθρώπου να δεχτεί το θάνατό του, νομίζω.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Φίλε νυχτερινέ ποδηλάτη, το θέμα του θανάτου απασχολεί πολύ τον Εμπεδοκλή.

    Ο Εμπεδοκλής ήταν οπαδός της εθελούσιας εξοδου, και το απέδειξε έμπρακτα όπως και ο Λιαντίνης που συζητήσαμε παλαιότερα! Η ζωή ενός ανθρώπου πρέπει να τελειώνει εκεί που τελειώνει η προσφορά του.

    Μια μέρα χαιρέτησε τους φίλους του και μετά το μόνο που βρήκαν ήταν τα σανδάλια του δίπλα απο ένα γκρεμμό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Εκτός από τα 4 στοιχεία της φύσης που πίστευαν στην αρχαιότητα μιλούσαν και για ένα πέμπτο, την πεμπτουσία. Ίσως αυτό να είναι αυτά που η σύγχρονη φυσική ονομάζει σκοτεινή υλη και σκοτεινή ενεργεία που αποτελούν το 96% του σύμπαντος και για τα οποία ξέρουμε ελάχιστα.

    ΓΙΑΝΝΗΣ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Σωστά Γιάννη! Αυτό είναι ενα θέμα που απασχολεί πολύ τους φυσικούς! Η σκοτεινή ύλη - η διαστολή του σύμπαντος, έχουν ανατρέψει αρκετές θεωρείες, και είναι θέματα που θέλουν μεγάλης μελέτης!

    Ίσως χρειάζεται μια νέα ανάρτηση για το θέμα αυτό!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Ωραία συζήτηση! Μια παρατήρηση μόνο στην άποψη ότι ο άνθρωπος πρέπει να τελειώνει εκεί που τελειώνει η προσφορά του. Εκαναν λάθος κι ο Εμπεδοκλέας κι ο Λιαντίνης να κρίνουν οι ίδιοι ότι δεν μπορούν άλλο να προσφέρουν. Υπερτίμησαν τη λογική τους. Η ζωή δίνει δυνατότητα προσφοράς σε όλους και πάντα. Είναι τόσο σύντομη που η σκέψη να την κάνουμε ακόμη συντομότερη μοιάζει παιδιάστικη...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. rockal Αυτό που ήθελαν να αποφύγουν ήταν το άθλιο γήρας όπως έλεγε ο Λιαντίνης. Επίσης σημασία έχει και η ποιότητα της προσφοράς για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Για μένα και για σένα προσφορά είναι και η αγάπη που θα δείξουμε στα εγγόνια μας. Γι'αυτούς πολλά περισσότερα..
    Ναυσικά e-logopaignio.blogspot.gr/

    ΑπάντησηΔιαγραφή